GEZONDHEID ALGEMEEN gezondheidsproblemen
De Verworven Hartziekten.
Dit artikel behandelt de verworven hart- en vaatziekten ontstaan gedurende het
leven. Het bespreekt niet de hartafwijkingen die al van de geboorte aanwezig
zijn.
Ziekten
van de kransslagaders, zoals angina pectoris en een hartinfarct, zijn vrijwel
altijd het gevolg van vernauwing of afsluiting van de kransslagader(s). Dit
begint met een kleine
beschadiging van de gladde binnenwand van het bloedvat. Het lichaam probeert die
beschadiging te herstellen; er klonteren dan bloedplaatjes samen op de
beschadigde plaats en witte bloedcellen dringen de vaatwand binnen. Die witte
bloedcellen nemen cholesterol op, wat een brijachtige
massa geeft waar zich
later ook kalk op afzet. Hierdoor worden de kransslagaders steeds nauwer en kan
het zuurstofrijke bloed de hartspier moeilijker bereiken. Dit noemen we
slagaderverkalking of artherosclerose.
1 / Angina pectoris
Bij angina pectoris (hartkramp) krijgt een deel
van de hartspier te weinig zuurstof, vrijwel altijd door een vernauwing in een
van de kransslagaders. Meestal ontstaat dit gebrek aan zuurstof bij inspanning,
dus als het hart harder moet werken en de hartspier meer zuurstof nodig heeft
dan het vernauwde bloedvat kan aanvoeren. Angina pectoris is een typische
beklemmende, drukkende pijn achter het borstbeen. De pijn straalt vaak uit naar
de linkerarm of naar de kaken en soms naar de rug of de schouderbladen. Soms is
er pijn in de rechter- in plaats van de linkerarm. In rust en/of na een
vaatverwijdend medicijn, zakt de pijn.
2 / Hartinfarct.
Wanneer
een bloedstolsel een kransslagader plotseling helemaal afsluit, ontstaat een
hartinfarct of hartaanval. Door die afgesloten kransslagader krijgt het
bijbehorende gedeelte van de hartspier geen zuurstof meer en sterft af. Dit
geeft hetzelfde gevoel als bij een angina pectoris, vaak ook nog misselijkheid
en zweten er bij. Deze pijn gaat niet over in rust en reageert onvoldoende op
vaatverwijdende medicijnen. Het hart krijgt op de plaats van het infarct een
litteken, dat op den duur bindweefsel wordt. Het hart blijft wel doorpompen,
maar dit deel van de hartspier werkt niet meer mee. De ernst van een hartinfarct
hangt af van de grootte van de beschadiging, en van de plaats. De gevolgen van
een hartinfarct kunnen daarom nogal verschillen.
3 / Hartklepaandoening.
Een
hartklepaandoening kan ontstaan door bijvoorbeeld een ontsteking. Door zo'n
ontsteking kunnen de klepbladen dikker en minder soepel worden. De klepbladen
vergroeien met elkaar, waardoor de klep niet meer goed open gaat. Het hart heeft
het dan moeilijker dan normaal. Er is meer kracht nodig om bloed door de
vernauwing te pompen. Soms zijn de kleppen ingescheurd of slap en uitgerekt,
zodat ze niet meer volledig sluiten en er een lek ontstaat. De meeste
klepafwijkingen komen voor in de linkerharthelft. Op den duur kan schade aan het
hart ontstaan. Als het hart door de afwijking van de klep te veel moeite krijgt
met pompen, kan een hartklepoperatie nodig zijn.
4 / Ritme- en geleidingsstoornissen
4.1 / Ritmestoornissen.
Er is
sprake van een ritmestoornis als het hart te snel of te langzaam samentrekt of
als de boezems en kamers niet in de juiste volgorde of onregelmatig
samentrekken. Er zijn veel soorten ritmestoornissen; hoe ze ontstaan, hoe je ze
moet behandelen en hoe bedreigend ze zijn, loopt erg uiteen. Sommige
ritmestoornissen zijn geheel onschuldig, andere levensgevaarlijk.
Er moet dus
eerst worden vastgesteld wat voor soort ritmestoornis men heeft.
Belangrijke
vragen zijn :
* Slaat het hart snel of langzaam?
* Slaat het hart regelmatig of
onregelmatig?
* Heeft men de ritmestoornis voortdurend of bij perioden, in
aanvallen?
* Wordt men duizelig of heeft men de neiging weg te raken tijdens de
ritmestoornis?
* Gaat de ritmestoornis gepaard met kortademigheid of pijn op de
borst?
Klachten bij een ritmestoornis kunnen zijn:
hartkloppingen, hartbonzen, overslaan van het hart, duizeligheid, neiging tot
flauwvallen en zelfs bewusteloosheid. Bijkomende klachten zijn: transpireren,
een onaangenaam gevoel en misselijkheid tijdens een aanval. Omdat de arts uit
deze klachten niet kan opmaken om wat voor soort ritmestoornis het gaat, is het
nodig om tijdens de ritmestoornis een hartfilmpje (ECG) te maken. Bij de
ritmestoornissen die volstrekt onschuldig zijn is geen behandeling nodig. Andere
kunnen goed worden behandeld met leefregels en medicijnen. Weer andere zijn goed
geholpen met bijvoorbeeld een inwendige defibrillator, een ICD.
4.2 / Geleidingsstoornissen.
Bij
een geleidingsstoornis wordt ergens in het hart het stroomstootje opgehouden.
Dit wordt vastgesteld op een hartfilmpje. Er bestaan geleidingsstoornissen op
verschillende plaatsen met nogal verschillende gevolgen. Bij een "SA-blok" gaat
het stroomstootje niet goed van de sinusknoop naar de boezems. Het gevolg kan
zijn dat het hart te langzaam klopt. Een andere geleidingsstoornis is een "AV-blok"
of een "bundeltakblok". Dit heeft meestal geen gevolgen voor de hartwerking.
Geleidingsstoornissen ontstaan vaak bij het ouder worden. Toenemende stoornissen
kunnen op een onvoorspelbaar moment leiden tot een lange pauze in de hartslag.
Als voorzorg kan het aanbrengen van een inwendige pacemaker nodig zijn.
Geleidingsstoornissen kunnen ook het gevolg zijn van een acuut hartinfarct, of
van een hartoperatie. Zulke geleidingsstoornissen herstellen meestal vanzelf.
Soms wordt dan een tijdelijke, uitwendige pacemaker aangebracht, zodat men kan
afwachten hoe de aandoening zich ontwikkelt.
5 / Hartfalen.
Ondanks
de manier waarop 't klinkt, betekent hartfalen niet dat het hart er plotseling
mee stopt of dat iemand aan het sterven is. Hartfalen is een combinatie van
verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van de verminderde
pompwerking van het hart. Als een hartkamer niet goed pompt kan er te veel bloed
achterblijven in de bijbehorende boezem van het hart. Daardoor ontstaat ophoping
(stuwing) in de bloedvaten die het bloed aanvoeren. Een verminderde pompwerking
kan ook betekenen dat de rechter of linker hartkamer minder bloed rondpompt dan
het lichaam nodig heeft. Er ontstaat dan een zuurstoftekort in delen van het
lichaam. In feite is hartfalen dus geen ziekte, maar een slechte conditie van
een vitaal orgaan - het hart. Als de pomp vooral aan de linkerkant van uw hart
niet goed werkt, raken de bloedvaten van de longen overvol. Er gaat dan
bloedplasma uit de kleine bloedvaten van de longen lekken. Dit vocht hoopt zich
op in de longen, waardoor u kortademig wordt en kriebelhoest krijgt. Ook bij
zitten en liggen kunt u het benauwd krijgen; misschien slaapt u op meerdere
kussens om wat meer lucht te krijgen. Als uw benauwdheid snel verergert, is er
misschien vocht in de longen gekomen ('vocht achter de longen', zegt men ook
wel). Door de mond geeft de ademhaling dan het geluid van een net opengemaakte
fles frisdrank. Als de rechterkant van uw hart minder goed pompt, hoopt het
vocht zich op in buik, benen en voeten. Bij vochtophoping in de buikholte krijgt
u bijvoorbeeld een vol gevoel in uw buik, en uw kleren gaan strakker zitten. Een
combinatie van links en rechts hartfalen komt ook voor. Als het hart minder goed
pompt komt het lichaam dus zuurstofrijk bloed te kort. Door dit tekort voelt u
dat uw spierkracht
minder is dan vroeger. Ook spieren hebben
zuurstof nodig. U zult sneller moe worden bij inspanningen als bijvoorbeeld
(trap)lopen of boodschappen doen. Een ander typerend verschijnsel van hartfalen
is dat u er 's nachts vaker uit moet om te plassen, of dat u het benauwd krijgt
als u voorover buigt of bukt. De meest voorkomende klachten van mensen met
hartfalen zijn :
• Vermoeidheid.
• Kortademigheid
• Opgezette benen en enkels
• Een vol gevoel in de bovenbuik, een opgezette
buik
• Zwaarder worden terwijl u niet meer dan normaal
eet
• Vaker moeten plassen 's nachts met soms weinig
urine-productie overdag
• Prikkelhoest, vooral bij platliggen
• Verminderde eetlust
• Slapeloosheid of onrustige slaap, duizeligheid
• Koude handen en voeten
Wat zijn de oorzaken van hartfalen? De
verminderde pompfunctie van het hart kan verschillende oorzaken hebben. De arts
kan door middel van een aanvullend onderzoek de oorzaak van het hartfalen
opsporen.
De belangrijkste oorzaken zijn :
• Een of meer eerdere hartinfarcten. Tachtig
procent van het hartfalen ontstaat direct, of pas na verloop van jaren, na één
of meer doorgemaakte hartinfarcten. De hartspier raakt tijdens een hartinfarct
beschadigd en verliest op die plaats zijn pompkracht. Hierdoor vermindert de
pompkracht van het hart als geheel.
• Hoge bloeddruk Hoge bloeddruk veroorzaakt
hartfalen omdat het hart steeds tegen een te hoge weerstand in moet pompen.
Eerst wordt de hartspier dikker en vervolgens stijver, en daarmee verliest het
hart aan pompkracht. Op oudere leeftijd verliezen hart- en bloedvaten toch al
een deel van hun veerkracht. Dit versterkt het effect van hoge bloeddruk.
• Niet goed functionerende hartkleppen. Als de
hartkleppen vernauwd zijn of niet goed meer sluiten, moet het hart extra hard
werken om voldoende bloed de kleppen te laten passeren. Het kan hier overbelast
van raken.
• Ritmestoornissen. Wanneer het hart door een
ritmestoornis alsmaar te langzaam of te snel klopt, kan hartfalen ontstaan. Het
gaat hier met name om een traag ritme door een blokkade in de prikkelgeleiding,
of om een snel ritme door boezemfibrilleren. *
• Ziekte van de hartspier (cardiomyopathie)
Letterlijk betekent cardiomyopathie: hart (cardio) 
-
spier (myo) - lijden of ziekte (pathie). Bij cardiomyopathie hebben de
hartspiercellen een abnormale bouw en functie waardoor de wand van het hart te
slap of te dik en stijf is. Meestal is dit het gevolg van erfelijke aanleg. Soms
is er tegelijk een verstoord hartritme. De verslapte
hartwand komt het meest
voor. Deze heet 'gedilateerd' (dilateren betekent: oprekken of wijder maken). De
verwijde hartkamer heeft onvoldoende kracht om een goede hoeveelheid bloed uit
te pompen. In het andere geval, als de wand van de hartkamer te dik en te stug
is, kan het hart niet goed volstromen met bloed en daardoor minder goed pompen.
Men spreekt dan van 'restrictieve cardiomyopathie' (restrictief betekent
beperkt). De ene vorm van cardiomyopathie kan overgaan in de andere. Zo kan
bijvoorbeeld een verdikte spier later juist gaan verslappen.
Deze tekst kwam tot stand dank zij de
bereidwillige medewerking van de Nederlandse Hartstichting. Copyright:
Nederlandse Hartstichting, Postbus 300 2501CH Den Haag.